Wordt jouw gedrag bepaald door je onbewuste brein?

Het autonome zenuwstelsel (AZS) speelt een belangrijke rol in het reguleren van vele processen in ons lichaam, waaronder hartslag, ademhaling, spijsvertering, spierspanning etc. Dat gebeurt allemaal onbewust, zonder dat wij dat zelf regelen en weten. Gelukkig maar! Maar wist je dat het AZS ook een grote invloed heeft op ons gedrag?! In deze blog gaan we dieper in op hoe het autonome zenuwstelsel ons gedrag beïnvloedt en wat dit betekent voor onze dagelijkse activiteiten, communicatie en beslissingen. Het goede nieuws is dat je je AZS wel zelf kunt sturen en daarmee je gedrag en gezondheid kunt beïnvloeden.

Het Autonome Zenuwstelsel: Een Overzicht

Het autonome zenuwstelsel is verdeeld in drie onderdelen (Polyvagal perspective, Porges, 2006). Deze drie onderdelen zijn tijdens de evolutie ontwikkeld als aanpassing aan de uitdagingen en vergroten de kans op overleving. Ze zijn steeds complexer geworden.
De drie onderdelen zijn:

1. Het dorsale parasympathische deel: de dorsale vagus
2. Het sympathische deel
3. Het ventrale parasympathische deel: de ventrale vagus

Alle drie de onderdelen werken samen en helpen ons omgaan met uitdagingen die het leven met zich mee brengt. Zo is het sympathische deel actiever als we sporten of een spannende meeting hebben en is de ventrale vagus actiever als we rustig wandelen of spelen in de natuur. Een gezond en veerkrachtig mens heeft een AZS dat snel kan wisselen van modus.

Het dorsale parasympatische deel wordt ook wel het reptielenbrein genoemd en stelt ons in staat te overleven als er groot gevaar draagt: We “bevriezen” dan, ons metabolisme vertraagt.
Het sympathische zenuwstelsel is later in de evolutie ontstaan en is verantwoordelijk voor het activeren van de “vecht-of-vlucht” reactie. We kunnen hiermee naast “bevriezen” ook in actie komen en ons zelf beschermen en de dagelijkse uitdagingen aangaan. Ons metabolisme wordt geactiveerd.
Het ventrale parasympathische deel kan heel snel ons metabolisme veranderen en regelt de verbinding met de buitenwereld, met het sociale domein. Het vermindert de invloed daarmee van het sympathische deel en zorg voor herstel, rust en verbinding. (Porges, Int. J. Psychofys. 2001 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11587772/)

Gedrag en het Autonome Zenuwstelsel

Ons gedrag is erg afhankelijk van de werking van ons AZS. Belangrijk daarbij is dat het AZS sterk verbonden is met onze hormonen en samenwerken bij het reageren op prikkels (YM Ulrich-Liy en JM Herman, Nature reviews neuroscience, 2009.)

1. Reactie op Stress: Het sympathische zenuwstelsel reageert op stressvolle situaties door het vrijgeven van stresshormonen zoals adrenaline en cortisol. Deze reactie bereidt ons lichaam voor op actie, wat leidt tot veranderingen in ons gedrag zoals sneller praten, de competitie aangaan en met oogkleppen op iets kunnen regelen. Ons geheugen en andere breincentra reguleren dit proces.
2. Emotionele Reacties: Het autonome zenuwstelsel heeft ook invloed op onze emotionele reacties. Bijvoorbeeld, het sympathische zenuwstelsel kan angst en nervositeit veroorzaken, terwijl het ventrale parasympathische zenuwstelsel gevoelens van kalmte, ontspanning en compassie bevordert.
3. Spijsvertering en Rust: Het dorsale parasympathische zenuwstelsel is betrokken bij het verlagen van ademhaling en hartslag en het stimuleert de spijsvertering. Dankzij dit systeem kunnen we ons terugtrekken als het te veel wordt en verteren we ons voedsel.

Het Belang van Bewustwording

Ons zenuwstelsel, dat al de neuro-fysiologische processen in ons lichaam aanstuurt wordt al vanaf de periode in de baarmoeder gevormd onder invloed van interne en externe invloeden. (Mulkey en Du Plessis, Nature 2018) Het begrijpen van hoe ons autonome zenuwstelsel is gevormd in de loop der jaren en welke invloed onze ervaringen daarop hebben gehad helpt ons gedrag deels te verklaren en geeft ons tegelijk handvatten hier iets aan te doen. (Quadt et al, 2018; Porges, polyvagal perspective) Het geeft ons grip. Het maakt van ons eigenaars daar waar we als (onbewuste) slachtoffers door het leven gingen!

We kunnen ons eigen zenuwstelsel hervormen en daarmee ons automatisch, en vaak onbewust, gedrag veranderen. Ons gedrag wordt vervolgens flexibeler en past beter bij de situatie. We kunnen meer handelen in lijn met onze waarden.
We zien vaak dat verbindingen met anderen dan hersteld worden, dat slaap en ontspannen makkelijker wordt en dat de gezondheid verbeterd. Ook de prestaties, op het werk bijvoorbeeld, profiteren van een flexibiler reagerend AZS.

Hoe Beter Inzicht kan helpen

Beter Inzicht biedt programma’s die specifiek zijn ontworpen om de relatie tussen het autonome zenuwstelsel en gedrag te verkennen en deelnemers te helpen een groter gevoel van zelfbewustzijn en controle te ontwikkelen.

Een retraite bij Beter Inzicht biedt de ideale omstandigheden om dieper inzicht te krijgen in het functioneren van ons autonome zenuwstelsel en hoe dit ons gedrag beïnvloedt. Door middel van een wetenschappelijk bewezen effectieve methode gaan deelnemers aan de slag met mindfullness, ademhalingstechnieken, bosbaden, ze delen en reflecteren in een kleine groep, waarbij veilige communicatie mogelijk is. Reflectie op henzelf leert hoe ze hun reacties op uitdagingen kunnen beheren, emotionele veerkracht kunnen opbouwen en hun gedrag effectief kunnen sturen in verschillende situaties. De cognitieve prestaties verbeteren hierop.

Conclusie

Het autonome zenuwstelsel speelt een cruciale rol in het reguleren van ons gedrag, van onze reacties op stress tot onze emotionele reacties en ons vermogen om te ontspannen en tot rust te komen. Het speelt zelfs een belangrijke rol bij onze prestaties op het werk en in sport. Door bewust te zijn van hoe dit systeem ons gedrag beïnvloedt, kunnen we proactief stappen ondernemen om ons gedrag effectief te sturen en een gezonder, gelukkiger leven te leiden.

Een retraite bij Beter Inzicht biedt een waardevolle kans om deze vaardigheden te ontwikkelen en een dieper begrip te krijgen van onszelf en onze reacties op de wereld om ons heen.